Matthew 5: Mendian Sermoa

380 mattheo 5 mendiko sermoia 2. zatiaJesusek sei irakaspen zaharrekin kontrajartzen ditu irakaspen berriekin. Aurreko irakaspena sei aldiz aipatzen du, gehienbat Toratik bertatik.Sei aldiz nahikoa ez direla adierazten du. Justizia estandar zorrotzagoa erakusten du.

Ez mespretxatu bestea

«Entzun duzu antzinakoei esaten zitzaiela: Ez duzu [hilko] hilko»; baina hiltzen duena [hiltzen] epaia izango da” (v. 21). Hau Toraharen aipu bat da, lege zibilak ere laburbiltzen dituena. Jendeak entzun zuen Liburu Santuak irakurtzen zizkiotenean. Inprimaketaren artearen aurreko garaian, jendeak gehienetan entzuten zuen idatzia irakurri beharrean.

Nork esan zien legearen hitzak “antzinakoei”? Jainkoa bera zen Sinai mendian. Jesusek ez du juduen tradizio desitxuraturik aipatzen. Tora aipatzen du. Ondoren, agindua estandar zorrotzago batekin kontrastatzen du: «Baina nik diotsuet, bere anaiarekin haserretzen dena epaia izango da» (22. v.). Beharbada, Toraren arabera ere pentsatua zegoen, baina Jesusek ez du oinarri horretan argudiatzen. Ez du adierazten nork baimendu zion irakasteko. Irakasten duena egia da, esaten duena bera delako.

Gure haserreagatik epaitzen gaituzte. Hil nahi duen edo beste norbait hil dadin nahi duena hiltzailea da bere bihotzean, nahiz eta egin ezin duen edo ez egin. Hala ere, haserre guztia ez da bekatu. Jesus bera haserretu zen batzuetan. Baina Jesusek argi dio: Haserre dagoena jurisdikziopean dago. Printzipioa hitz gogorretan adierazten da; salbuespenak ez dira zerrendatzen. Puntu honetan eta sermoiaren beste puntu batzuetan nabaritzen dugu Jesusek bere eskakizunak oso argi formulatzen dituela. Ezin dugu sermoitik adierazpenak hartu eta salbuespenik ez balego bezala jokatu.

Jesusek gaineratzen du: «Baina bere anaiari esaten dionak: Gizon alferrikakoa, kontzilioaren erruduna da; baina esaten duena: Ergeloa, infernuko suaren erruduna da» (22. v.). Jesusek ez die kasu berriak aipatzen hemen buruzagi juduei. Litekeena da "ezertarako-ondo" aipatzea, eskribauek dagoeneko irakatsitako esaldia. Ondoren, Jesusek dio jarrera gaizto baten zigorra auzitegi zibilaren epaia baino askoz haratago hedatzen dela; azken finean, Azken Epaira arte doa. Jesusek berak "ergelak" deitu zituen jendea (Mateo 23,17, greko hitz berarekin). Ezin ditugu termino hauek literalki jarraitu beharreko arau legal gisa erabili. Kontua hemen zerbait argitzea da. Kontua da, ez ditugula beste pertsonak mespretxatu behar. Printzipio hau Toraharen helburua baino haratago doa, egiazko zuzentasunak Jainkoaren erreinua ezaugarritzen baitu.

Jesusek argi uzten du bi parabolaren bidez: «Horgatik, zure oparia aldarean eskaintzen ari bazara, eta han bururatzen bazaizu zure anaiak zerbait duela zure kontra, utzi han zure oparia aldarearen aurrean eta zoaz lehenik eta adiskide zaitez zurekin. anaia, eta gero etorri eta sakrifikatu Jesus itun zaharra oraindik indarrean zegoen garaian bizi izan zen eta itun zaharraren legeen baieztapenak ez du esan nahi gaur egun indarrean daudenik. Haren parabolak adierazten du giza harremanak sakrifizioak baino gehiago baloratu behar direla. Norbaitek zure aurka zerbait badu (justifikatua ala ez), beste pertsonak eman beharko luke lehen urratsa. Ez badu, ez itxaron; hartu ekimena. Zoritxarrez, hori ez da beti posible. Jesusek ez du lege berririk ematen, baina hitz argiekin azaltzen du printzipioa: Adiskidetzen ahalegindu.

«Akordatu berehala zure aurkariarekin, oraindik harekin bidean zauden bitartean, etsaiak epailearen esku utzi eta epailea alguacilaren esku, eta kartzelara bota ez zaitzan. Egiaz diotsuet, ez zarete handik aterako azken zentimoa ordaindu arte» (vv. 25-26). Berriz ere, ez da beti posible auzitegietatik kanpo gatazkak ebaztea. Presioa egiten diguten salatzaileei ere ez diegu alde egiten utzi behar. Jesusek ere ez du iragartzen auzitegi zibil batean inoiz errukirik emango ez zaigunik. Esan bezala, ezin ditugu Jesusen hitzak lege zorrotzetara igo. Zorraren kartzela saihesteko aholku jakintsurik ere ez digu ematen. Berarentzat garrantzitsuagoa da bakea bilatzea, hori baita egiazko justiziaren bidea.

Ez gutiziatu

«Entzun duzue erran zela: «Ez duzu adulteriorik egin»» (v. 27). Jainkoak agindu hau eman zuen Sinai mendian. Baina Jesusek diosku: «Emakume bati lizunkeriaz begiratzen dionak jada adulterioa egin du harekin bere bihotzean» (v. 28). 10. aginduak gutizia debekatu zuen, baina 7. aginduak ez. «Adultoa» debekatu zuen —lege zibilek eta zigorrak arautu zezakeen jokabidea—. Jesus ez da saiatzen bere irakaspena Liburu Santuekin berresten. Ez du zertan. Bera da Hitz bizia eta idatzitako Hitza baino autoritate gehiago du.

Jesusen irakaspenek eredu bat jarraitzen dute: antzinako legeak gauza bat dio, baina egiazko zuzentasunak askoz gehiago eskatzen du. Jesusek muturreko adierazpenak egiten ditu puntura iristeko. Adulterioari dagokionez, honela dio: «Zure eskuineko begiak erortzen bazaitu, atera ezazu eta bota ezazu zuregandik. Hobe da zuretzat zure kideetako bat galtzea eta ez zure gorputz osoa infernura botatzea. Zure eskuineko eskuak erortzen bazaitu, moztu eta bota ezazu zuregandik. Hobe da zuretzat zure kideetako bat galtzea, eta zure gorputz osoa infernura ez joatea» (vv. 29-30). Noski, gorputz atal bat galtzea betiko bizitza baino hobea litzateke. Baina hori ez da benetan gure alternatiba, begiek eta eskuek ezin gaituztelako bekatura eraman; kenduko bagenitu, beste bekatu bat egingo genuke. Bekatua bihotzetik dator. Behar duguna bihotz-aldaketa da. Jesusek azpimarratzen du gure adimenak tratatu behar direla. Muturreko neurriak hartzen ditu bekatua kentzeko.

Ez dibortziatu

«Esaten da ere: «Emaztea dibortziatzen duenak eman behar dio dibortzio-agiria» (v. 31). Honek idazpuruari egiten dio erreferentzia 5. astelehena 24,1-4, dibortzio gutuna israeldarren artean jada ezarritako ohitura gisa onartzen duena. Lege honek ez zuen onartzen emakume ezkondua bere lehen senarrarekin berriro ezkontzen, baina egoera arraro honetaz gain, ez zegoen mugarik. Moisesen legeak dibortzioa onartzen zuen, baina Jesusek ez zuen onartu.

«Baina nik diotsuet: bere emazteari dibortziatzen duenak, adulterioa izan ezik, adulterioa eragiten du; eta emakume dibortziatu batekin ezkontzen denak adulterioa egiten du» (v. 32). Adierazpen gogorra da - ulertzeko zaila eta ezartzeko zaila. Demagun gaizto batek bere emaztea arrazoirik gabe botatzen duela. Orduan automatikoki bekataria al da? Eta beste gizon batentzat bekatua da dibortzioaren biktima honekin ezkontzea?

Akats bat egingo genuke Jesusen adierazpena lege aldaezin gisa interpretatuko bagenu. Izan ere, Espirituak Paulori erakutsi zion dibortziorako beste salbuespen zilegi bat zegoela (1. Korintoarrei 7,15). Hau Mendiko Sermoiaren azterketa den arren, kontuan izan Mateo 5 ez dela dibortzioaren azken hitza. Hemen ikusten duguna irudiaren zati bat baino ez da.

Jesusen adierazpena hemen zerbait argi uzten saiatzen den adierazpen harrigarri bat da; kasu honetan, dibortzioa beti bekatuarekin lotuta dagoela esan nahi du. Jainkoak bizitza osorako lotura izatea nahi zuen ezkontzan, eta horri eusten ahalegindu beharko genioke berak nahi zuen moduan. Jesus ez zen saiatu hemen zer egin gauzak behar bezala joaten ez direnean eztabaidatzen saiatzen.

Ez zin egin

«Antzinakoei esan ziela ere entzun duzue: «Ez duzue zin faltsurik egin, eta beteko duzue zuen zina Jaunari» (v. 33). Printzipio hauek Itun Zaharreko Eskrituretan irakasten dira (4. astelehena 30,3; 5. astelehena 23,22). Hala ere, Torak argi eta garbi onartzen zuena, Jesusek ez zuen egin: “Baina diotsuet, ez duzue batere zin egingo, ezta zeruagatik, Jainkoaren tronua baita; ezta lurraz ere, haren oinen aulkia baita; ezta Jerusalemdik gertu, errege handiaren hiria baita» (34-35. vv.). Dirudienez, buruzagi juduek gauza hauen arabera zin egitea onartzen zuten, agian Jainkoaren izen santua ahoskatzea saihesteko.

«Eta zure buruaz zin egingo duzu; izan ere, ezin duzu ile bakar bat zuri edo beltz bihurtu. Baina izan bedi zure hizkera: bai, bai; ez ez. Hortik gorako guztia gaiztoarena da» (vv. 36-37).

Printzipioa sinplea da: zintzotasuna - modu harrigarri batean argia. Salbuespenak onartzen dira. Jesus bera bai edo ez soiletik harago joan zen. Askotan esaten zuen amen, amen. Zerua eta lurra igaroko direla esan zuen, baina bere hitzak ez. Jainkoari deitu zion egia esaten ari zela lekukotzeko. Era berean, Paulok zinpeko aitorpen batzuk erabili zituen bere gutunetan, besterik gabe, baietz esan beharrean (erromatarrek 1,9; 2. Korintoarrei 1,23).

Beraz, berriro ikusten dugu ez ditugula zertan hartu Mendiko Sermoiaren adierazpen adierazgarriak literalki bete beharreko debeku gisa. Zintzoak izan beharko genuke, baina zenbait egoeratan bereziki berretsi dezakegu esandakoaren egia.

Auzitegi batean, adibide moderno bat erabiltzeko, egia esaten ari garela "zin egiten" dugu eta, beraz, Jainkoari laguntza eskatzeko dei egin dezakegu. Txikia da "zinpeko aitorpena" onargarria dela esatea, baina "zinpea" ez. Epaitegian hitz hauek sinonimoak dira, eta biak baietz baino gehiago.

Ez bilatu mendekua

Jesusek berriro aipatzen du Toratik: «Entzun duzue esaten zela: «Begi bat begiz eta hortz hortz»» (v. 38). Batzuetan, hau Itun Zaharreko mendekuaren maila gorena besterik ez zela esaten da. Izan ere maximoa adierazten zuen, baina batzuetan minimoa ere izan zen (3. astelehena 24,19-hogei; 5. astelehena 19,21).

Hala ere, Jesusek debekatzen du Torak eskatzen duena: «Baina nik diotsuet, ez egin gaitzari aurre egin» (v. 39a). Baina Jesus bera pertsona gaiztoen aurka egin zuen. Diru-aldaketak tenplutik kanpora bota zituen. Apostoluek irakasle faltsuen aurka defendatu zuten. Paulok bere burua defendatu zuen erromatar hiritar gisa zuen eskubidea aldarrikatuz, soldaduak azotatzera zihoazenean. Jesusen adierazpena berriro ere gehiegizkoa da. Zilegi da pertsona txarren aurka defendatzea. Jesusek pertsona gaiztoen aurka ekintzak egiteko aukera ematen digu, adibidez, poliziari krimenak salatuz.

Jesusen hurrengo adierazpena ere gehiegikeriatzat hartu behar da. Horrek ez du esan nahi garrantzirik gabekotzat baztertu ditzakegula. Gauza nagusia printzipioa ulertzea da; gure jokabidea zalantzan jartzen utzi behar diegu arau hauetatik lege-kode berri bat garatu gabe, salbuespenak inoiz ez direla zilegi suposatzen delako.

«Norbaitek eskuineko masailean kolpatzen bazaitu, eskaini bestea ere» (39b. v.). Zenbait egoeratan hobe da alde egitea, Pedrok egin zuen bezala (Eginak 1 Kor2,9). Paulek egin zuen bezala hitzez defendatzea ere ez dago gaizki3,3). Jesusek zorrotz bete beharreko printzipio bat irakasten digu, ez arau bat.

«Eta norbaitek zurekin eztabaidatu eta berokia hartu nahi badu, har dezala zure berokia ere. Eta norbaitek milia bat egitera behartzen bazaitu, zoaz harekin bi. Eman eskatzen dizutenari, eta ez aldendu zuregandik maileguan hartu nahi dutenengandik» (vv. 40-42). Jendeak 10.000 franko auzitan jartzen bazaitu, ez dituzu 20.000 franko eman beharrik. Norbaitek autoa lapurtzen badizu, ez duzu furgoneta ere utzi beharrik. Mozkor batek 10 franko eskatzen badizu, ez diozu ezer eman beharrik. Jesusen adierazpen gehiegizkoak ez dira gure kontura abantaila bat lortzen uztea, ezta hori egiteagatik saritzea ere. Aitzitik, kezkatuta dago ez dugula errepresaliatu. Kontuz bakeak egiteko; ez da besteei kalte egiten saiatzen.

Ez gorrotoa

«Entzun duzu esana zela: «Maitatuko duzu hurkoa eta gorroto duzu zure etsaia»» (v. 43). Torak maitasuna agintzen du eta Israeli agindu zion kanaandar guztiak hiltzeko eta gaizkile guztiak zigortzeko. «Baina nik diotsuet, maita ezazue zuen etsaiak eta egin otoitz jazartzen zaituztenen alde» (v. 44). Jesusek beste era bat irakasten digu, munduan aurkitzen ez den bidea. Zergatik? Zein da justizia zorrotz horren guztiaren eredua?

«Zeruko Aitaren seme-alaba izan zaitezten» (v. 45a). Bera bezalakoak izan behar dugu eta bere etsaiak hainbeste maite zituen, non bere semea haien alde hiltzera bidali zuen. Ezin ditugu gure seme-alabak gure etsaiengatik hiltzen utzi, baina haiek ere maitatu eta bedeinkatu daitezen otoitz egin beharko genuke. Ezin dugu jarraitu Jesusek estandar gisa ezarri zuen estandarrari. Baina behin eta berriz porrotak ez gaituzte saiatzea eragotzi behar.

Jesusek gogorarazten digu Jainkoak «gaizki eta onen gainean eguzkia ateratzen duela, eta euria igortzen duela justoen eta bidegabeen gain» (45b. v.). Guztiekin atsegina da.

«Ez maite zaituztenak maite badituzu, zer sari izango duzu? Zerga-biltzaileek ez al dute gauza bera egiten? Eta zure anaiekin atsegina bazara, zertan ari zara berezi? Jentilek ez al dute gauza bera egiten?». (vv. 46-47). Ohikoa dena baino gehiago egitera deituak gaude, bihurtu gabekoek baino gehiago. Perfektuak izateko ezintasunak ez du aldatzen beti hobekuntzan ahalegintzeko dugun deia.

Besteenganako maitasuna perfektua izatea da, pertsona guztietara hedatzea, horixe da Jesusek dioenean nahi duena: «Beraz, perfektuak izango zarete, zeruko zuen Aita perfektua den bezala» (48. bertsoa).

by Michael Morrison


pdfMateo 5: Mendiko sermoia (2. zatia)